Ngày tất niên có thể là ngày 30 tháng Chạp (nếu năm đủ) hoặc 29 tháng chạp (nếu năm thiếu). Đây là ngày các gia đình sẽ chuẩn bị mâm cơm và bài cúng tất niên. Vậy tại sao lại có tục lệ này? Ý nghĩa của chúng là gì? Ở bài viết này, Đồ Cúng Thu Võ sẽ lý giải cho bạn hiểu phong tục tập quán truyền thống trong ngày Tết âm lịch của nước ta mà không phải ai cũng biết.
Cúng tất niên là gì?
Bàn về khái niệm Tất niên (hay còn gọi là cúng Tất niên, cúng lễ tất niên, tiệc Tất niên) là một nghi thức nhằm ghi nhận việc kết thúc một năm và chuẩn bị bước sang năm mới.
Lễ tất niên có thể là một bữa tiệc Tất niên, liên hoan cuối năm để bước sang năm mới (Tết Tây) và là một phần trong nghi thức Tết diễn ra vào những ngày cuối năm âm lịch, từ ngày 30 tháng Chạp (nếu là năm đủ) hoặc 29 tháng Chạp (nếu là năm thiếu) được gọi là ngày Tất niên.
Ý nghĩa của việc cúng tất niên cuối năm
Đối với người Việt Nam, Tết âm lịch chính là ngày vui sum họp, ngày đoàn tụ của người thân yêu, bạn bè, họ hàng. Vì thế, cúng tất niên cuối năm chiều 30 Tết là ngày thiêng liêng của thành viên trong gia đình.
Ngoài ý nghĩa sum họp; xin các ngài ngũ phương và ông bà tổ tiên phù hộ độ trì việc cúng tất niên còn là một nghi thức tiễn đưa năm cũ, chào đón một năm mới an khang, thịnh vượng, mời ông Công ông Táo tiếp tục về trần gian để cai quản việc Đất, việc Nhà, việc Bếp núc.
Thông thường, lễ cúng tất niên sẽ diễn ra vào ngày 30 Tết âm lịch, nhưng có những gia đình điều kiện thời gian không cho phép thì sẽ làm lễ cúng tất niên vào các ngày 27, 28 hay 29 âm lịch.
Tất niên có ý nghĩa tích cực trong cuộc sống con người Việt Nam nên phần lớn các công ty, xí nghiệp, thương nghiệp, hội đoàn thường tổ chức tiệc tất niên vào buổi tối cuối năm để ăn mừng công việc và các dự án thành công.
Mâm cúng tất niên gồm những gì theo vùng miền
Chúng ta đều biết mỗi địa phương sẽ có phong tục tập quán riêng và nghi thức cúng tất niên cuối năm của 3 miền Bắc – Trung – Nam sẽ có sự khác nhau. Nhưng nhìn chung, vẫn có một số đồ cúng mà ở cả 3 miền đều có như: mâm ngũ quả, tiền vàng, hương nến, hoa tươi, bánh kẹo, rượu, trầu cau, trà,…
Nếu có sự khác nhau thì thường khác nhau ở mâm cơm cúng, có nơi cúng mâm cỗ chay, còn có nơi cũng mâm cỗ mặn, hay các món cúng khác nhau. Tuỳ theo phong tục tập quán mỗi vùng mâm cơm cúng tất niên có thể thịnh soạn hay thanh đạm.
Cách cúng tất niên cuối năm thể hiện nếp sống tâm linh của người Việt. Sau 1 năm làm việc vất vả gia chủ khi cúng lễ tất niên không cần nặng nề về vật chất.
– Mâm cơm cúng tất niên miền Bắc
Ở miền Bắc, mâm cỗ cúng tất niên sẽ chia theo lượng bát đĩa. Nghĩa là gia đình sẽ chuẩn bị 6 bát, 6 đĩa, với mâm cỗ lớn là 8 bát, 8 đĩa.
- Bát thì đựng các món ăn truyền thống như: bát móng giò hầm, miến nấu lòng gà, bát canh mọc,…
- Đĩa gồm: đĩa xôi, đĩa gà luộc (thịt gà thì phải là thịt gà trống), đĩa giò lụa, đĩa dưa hành, đĩa thịt lợn luộc,..
Cúng tất niên giao thừa người miền Bắc không thể thiếu mâm ngũ quả. Mâm ngũ quả đại diện cho ngũ hành ( kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ..) và những ước nguyện năm mới tương ứng với từng loại quả.
– Mâm cơm cúng tất niên miền Trung
Ở mâm cơm cúng tất niên của người miền Trung không chia làm bát với đĩa như ở miền Bắc, mà gồm nhiều món ăn được chế biến thịnh soạn, bày lên một mâm cỗ đầy đủ: bánh chưng, bánh tét, giò lụa, thịt heo luộc, bát canh măng, cá chiên hay ram, …
Ở một số nơi thì cúng cả nộm, các món gỏi, hay nem lụi, chả tôm,…
Thường thì người miền Trung không quá câu lệ mâm ngũ quả, chủ yếu là óc gì cúng nấy thành tâm dâng lễ vật lên tổ tiên.
– Mâm cơm cúng tất niên miền Nam
Mâm cỗ cúng của người miền Nam cũng thường gồm những món ăn truyền thống như canh măng nấu xương, thịt heo luộc, chả giò, đĩa nem, củ kiệu, hay gỏi tôm thịt, thịt kho tàu, canh khổ qua nhồi thịt…
Người miền Nam không chọn chuối, cam để bày mâm ngũ quả như người miền Bắc và trên mâm quả của họ không nhất thiết phải có đủ 5 loại quả. Ngoài 4 quả nhất thiết phải có thì quả còn lại có thể chọn dưa hấu hay thanh long…để bày.
Quý khách có thể sử dụng dịch vụ mâm cúng tất niên trọn gói tại Đồ Cúng Thu Võ để tiết kiệm được nhiều thời gian hơn.
Cúng tất niên trong nhà hay ngoài trời?
Nhiều người thường thắc mắc cúng tất niên trong nhà hay ngoài trời thì mới tốt?
Theo phong tục tập quán của người Việt Nam thì chỉ cần cúng tất niên ở trong nhà. Mâm cơm cũng như đồ cúng tất niên đều được đặt trên bàn thờ gia tiên, nơi trang nghiêm nhất của gia đình. Điều này thể hiện sự thành kính đối với các vị thần linh, các vị chư thần bày tỏ sự biết ơn, thương nhớ tới những người đã mất trong gia đình.
Tuy nhiên, nếu có điều kiện gia đình có thể cúng thêm mâm cỗ ngoài trời để cảm tạ thần linh đã phù hộ cho gia đình trong suốt năm vừa qua.
Nên cúng tất niên lúc mấy giờ?
Thông thường, lễ cúng tất niên cuối năm diễn ra vào ngày 30 hoặc 29 tháng chạp. Tuy nhiên, đây không phải là thời gian bắt buộc, tùy vào điều kiện của từng gia đình mà có thể tổ chức cúng tất niên vào thời điểm thích hợp. Ví dụ như từ 27 – 30 Tết âm lịch.
Còn việc nên cúng tất niên lúc mấy giờ thì không có quy định nào về giờ giấc. Có gia đình thì cúng buổi sáng, buổi trưa, buổi tối hoặc trước giờ chuyển giao năm cũ và năm mới. Hoặc có người cẩn thận hơn thì xem giờ tốt, giờ lành để cúng tất niên.
Văn cúng tất niên đúng chuẩn văn khấn cổ truyền Việt Nam
Hầu hết mỗi người sẽ chọn cho mình bài cúng tất niên phù hợp. Có thể học theo văn khấn cổ hoặc tự khấn theo ý nguyện của bản thân, miễn là thành tâm, thành ý. Cúi xin là chư vị phù hộ độ trì. Dưới đây là Bài khấn cúng tất niên cuối năm đúng chuẩn văn khấn cổ truyền Việt Nam được ông cha ta truyền cho tới ngày nay có nội dung như sau:
Mở đầu
“Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
Con kính lạy ngài chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..
Bày tỏ lòng thành
Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm …………..
Tín chủ chúng con là:……………………………………………………………………….
Tín chủ chúng con ngụ tại:…………………………………………………………………………………………….
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Hôm nay là ngày 30 tết tín chủ chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ cúng tất niên cuối năm, dâng cúng Thiên địa Tôn thần, phụng hiến tổ tiên, truy niệm chư linh. Theo như thường lệ tuệ trừ cáo tế cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật phù hộ cho toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng luôn luôn mạnh khoẻ, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hoà thuận.
Cảm tạ
Nam mô A di đà phật
Nam mô A di đà phật
Nam mô A di đà phật
(cúi lạy) (3 lần).”
Theo bài cúng tất niên, gia chủ kêu cầu được tất cả các vị Thần Phật, các chư vị tôn thần, gia tiên đã khuất. Để không bị thiếu sót hay mắc phải sai lầm, gia chủ nên áp dụng bài khấn này. Còn nếu không thì chỉ cần kêu cầu ngắn gọn nhưng phải thật thành tâm.
Tôn thần.
