Bệnh đục thủy tinh thể (tiếng Anh là Cataract) là một trong những nguyên nhân gây suy giảm thị lực và mù lòa hàng đầu trên thế giới và cả Việt Nam. Nếu như trước đây, triệu chứng mắt bị đục thủy tinh thể thường xuất hiện ở độ tuổi trên 50 thì ngày nay bệnh đang có xu hướng trẻ hóa, hiện số người trẻ mắc vấn đề này chiếm tỉ lệ khoảng 30% tổng số bệnh nhân. Biết được nguyên nhân, phát hiện sớm các triệu chứng và tìm hiểu phương pháp điều trị cườm khô, cườm đá đúng đắn là cách để bảo vệ mắt và hạn chế nguy cơ mù lòa.

Đục thủy tinh thể là gì?

Đục thủy tinh thể (còn gọi là đục nhân mắt, cườm đá, cườm khô) là tình trạng rối loạn thị lực do cấu trúc protein của thủy tinh thể bị thay đổi dưới tác động của các chất có hại sinh ra từ bên trong cơ thể hoặc từ môi trường bên ngoài. Nguyên nhân phổ biến nhất là do lão hóa.

Hầu hết tình trạng mắt bị đục thủy tinh thể diễn biến chậm, ban đầu không cảm thấy khó chịu hoặc không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, theo thời gian, nó sẽ làm cản trở thị lực và khiến người bệnh khó khăn trong việc lái xe, đọc sách hay thực hiện các hoạt động thường ngày. (1)

Thành phần tỷ lệ protein bị xáo trộn làm thay đổi độ dày, độ cong, độ trong, độ đàn hồi của thủy tinh thể, khiến thủy tinh thể mờ đục. Từ đó cản trở, không cho ánh sáng đi qua gây suy giảm thị lực thậm chí mù lòa.

Hầu hết tình trạng mắt này phát triển chậm và ban đầu không cảm thấy khó chịu. Tuy nhiên, theo thời gian, nó sẽ làm cản trở thị lực và khiến người bệnh khó khăn trong việc lái xe, đọc sách hay thực hiện các hoạt động thường ngày. (2)

Thủy tinh thể mắt bình thường và thủy tinh thể bị đục

Bệnh đục thủy tinh thể có nguy hiểm không?

Bệnh đục thủy tinh thể có nguy hiểm không? Theo các chuyên gia tại website https://wit-ecogreen.com.vn/ thì đục thủy tinh thể được coi là nguyên nhân gây mù lòa hàng đầu trong các bệnh lý về mắt. Một số tác hại khôn lường khi lòng trắng mắt bị đục có thể kể đến như: (3, 4)

1. Ảnh hưởng thể chất

Đục nhân mắt làm suy yếu thị lực, gây khó khăn, phiền toái trong sinh hoạt, công việc của người bệnh như:

• Đi lại, vận động khó khăn, đặc biệt hay bị vấp ngã khi lên xuống cầu thang hay những nơi dễ trơn trượt.
• Người đục thủy tinh thể khi tham gia giao thông dễ va chạm, gặp tai nạn do không nhìn rõ phương tiện, đèn báo hiệu, người di chuyển đặc biệt là lúc chiều và tối.
• Khó khăn trong vệ sinh cá nhân và đặc biệt là chơi thể thao. Đối với những trường hợp bị suy giảm thị lực nghiêm trọng cần phải nhờ đến sự trợ giúp của người khác khi di chuyển và sinh hoạt cá nhân.

2. Ảnh hưởng đến tâm lý

Hiện tượng mắt bị đục tinh thể khiến người bệnh không thể tự thực hiện các hoạt động sinh hoạt thường nhật và phải phụ thuộc, nhờ vả vào người khác nên khó tránh khỏi cảm giác tự ti, chán chường, bất lực… Tình trạng kéo dài, họ sẽ ngày càng sống khép kín hơn, từ đó dễ dẫn đến lo lắng, rối loạn lo âu, trầm cảm hoặc những rối loạn về thần kinh nguy hiểm khác.

3. Biến chứng đục thủy tinh thể gây mù lòa

Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, toàn cầu hiện có hơn 50 triệu người bị mắc chứng đục thủy tinh thể và mỗi năm có thêm 20 triệu người bị mù do căn bệnh này.

Theo thống kê của Bộ Y tế, 70% trường hợp mù lòa tại Việt Nam có liên quan đến bệnh cườm khô (cườm đá), điều đáng nói, có đến 35% trong số đó không biết bản thân bị bệnh, đến khi phát hiện bệnh đã bước vào giai đoạn nặng.

Cụ thể, nếu để lâu tình trạng đục thủy tinh thể sẽ gây ra những biến chứng nguy hiểm. Tình trạng đục nặng có thể dẫn đến tăng nhãn áp, gây vỡ bao và phản ứng viêm màng bồ đào, lúc này mắt không thể điều tiết dịch khiến người bệnh bị đau nhức dữ dội. Nếu không được phát hiện và khắc phục kịp thời có thể làm teo thần kinh mắt và rất khó để phục hồi trở lại dù có phẫu thuật thay thủy tinh thể nhân tạo. Khả năng phục hồi rất kém và nguy cơ dẫn đến mù lòa vĩnh viễn rất cao.

Phân loại đục thủy tinh thể (cườm khô, cườm đá)

Có nhiều tiêu chí đế đánh giá dựa trên mức độ, nguyên nhân và hình thái của bệnh. Dưới đây là các loại đục thủy tinh thể ở mắt thường gặp: (5)

1. Đục thủy tinh thể xơ cứng nhân (Nuclear cataracts)

Đây là dạng mắt bị cườm khô phổ biến nhất. Nó bắt đầu ở nhân của mắt (vùng trung tâm). Ở giai đoạn đầu, sự xơ cứng và chuyển màu vàng của nhân thủy tinh thể gây một số tật khúc xạ của mắt với các triệu chứng như nhìn xa mờ. Dạng này tiến triển chậm và thường phát triển trong nhiều năm.

2. Đục thủy tinh thể lớp vỏ (Cortical cataracts)

Nếu bị tiểu đường, bạn có nguy cơ cao mắc loại bệnh này. Ngược với xơ cứng hạt nhân, đục thủy tinh thể vỏ bắt đầu từ lớp ngoài cùng của mắt. Dạng đục vỏ này có thể to ra và nhập vào nhau để tạo ra các vùng đục vỏ lớn hơn.

Khi toàn bộ vỏ từ bao tới nhân trở thành đục trắng gọi là đục thể thuỷ tinh chín. Đục vỏ thể thuỷ tinh luôn luôn ở hai mắt. Các dấu hiệu của bệnh đục thủy tinh thể vỏ não gồm nhìn mờ, khó nhìn thấy ánh sáng chói và thay đổi cả độ tương phản và độ sâu.

3. Đục bao sau (Posterior subcapsular cataracts)

Nếu bạn bị tiểu đường hoặc cận thị nặng, bạn sẽ có nhiều nguy cơ mắc loại đục thủy tinh thể bao sau. Ngoài ra, những người sử dụng thuốc có chứa steroid hoặc đã từng phẫu thuật mắt cũng có nguy cơ cao hơn.

Đục bao là vết đục nhỏ ở biểu mô và bao trước thể thuỷ tinh mà không ảnh hưởng đến lớp vỏ. Dạng đục nhân mắt này thường phát triển nhanh chóng trong vòng vài tháng và hầu hết các trường hợp đục thủy tinh thể bao sau dù đã mổ và thay thủy tinh thể vẫn có nguy cơ bị đục trở lại.

4. Đục thủy tinh thể bẩm sinh (Congenital cataracts)

Là tình trạng trẻ mới sinh ra đã xuất hiện hiện tượng mắt bị đục thủy tinh thể. Nguyên nhân có thể do rối loạn di truyền hay do mẹ mắc các bệnh như giang mai, hội chứng loạn sản sụn, hội chứng Down, nhiễm sắc thể 13, rubella bẩm sinh…

Dấu hiệu đục thủy tinh thể vùng nhân

Bệnh nhân mắc phải có thể trải qua các cấp độ từ nhẹ đến nặng. Tùy vào giai đoạn phát triển của bệnh sẽ có các triệu chứng khác nhau. (6)

1. Triệu chứng đục thủy tinh thể giai đoạn sớm

Biến chứng khi mắt bị hội chứng đục tinh thể ở giai đoạn sớm, mắt không biểu hiện những triệu chứng cụ thể, những dấu hiệu xuất hiện ban đầu như:

• Mờ mắt

Thị lực của bạn sẽ bắt đầu giảm dần, hay bị mỏi mắt khi tập trung nhìn một vật, đây là một trong những triệu chứng ban đầu của bệnh cườm khô. Tình trạng mờ mắt xảy ra là do các khối protein trong mắt cản trở quá trình thu nhận hình ảnh của võng mạc.

• Khó khăn khi lái xe vào ban đêm

Tình trạng cườm đá cũng khiến cho mắt người bệnh khó cân bằng giữa bóng tối và ánh sáng khi lái xe vào ban đêm. Nếu trong quá trình lái xe, đèn đường và đèn xe khiến bạn đau đầu nhức mắt thì bạn nên đi thăm khám.

• Mắt mờ như có màng che

Suy giảm thị lực, đặc biệt là mắt bị mờ như có màng che làm cho hình ảnh bị phai màu, màu không chuẩn cũng là dấu hiệu điển hình của bệnh.

2. Triệu chứng đục thể thủy tinh giai đoạn muộn

Dấu hiệu bệnh đục thủy tinh thể khi bước vào giai đoạn muộn, mắt sẽ bắt đầu xuất hiện những biểu hiện rõ rệt hơn:

• Màu sắc của thủy tinh thể thay đổi

Khi bệnh tiến triển ở giai đoạn muộn sẽ khiến màu sắc của thủy tinh thể thay đổi, chúng bắt đầu sẫm màu hơn.

• Nhìn thấy chấm đen trước mắt

Bên cạnh cách nhận biết rõ ràng là nhìn xa kém do thị lực giảm, khi mắt nhìn thấy những chấm đen có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau lơ lửng trong tầm nhìn. Nếu những đốm đen này chỉ di chuyển khi bạn liếc mắt, có thể mắt của bạn đã bị đục thể thủy tinh ở giai đoạn muộn.

• Nhạy cảm hơn với ánh sáng

Một số mức độ ánh sáng nhất định sẽ làm ảnh hưởng đến mắt. Theo Mayo Clinic nói rằng việc mắt nhạy cảm với ánh sáng là triệu chứng phổ biến nhất. Ánh sáng mặt trời là kẻ thù lớn nhất đối với những người bị bệnh cườm khô mắt nguy hiểm này.

• Giảm nhận thức về màu sắc

Khi mắt bị bệnh sẽ làm giảm khả năng nhận biết màu sắc của mắt. Một số màu sẽ trông mờ nhạt khi hiện tượng thủy tinh thể bị đục. Ví dụ, một màu trắng sẽ trông giống màu vàng hơn nhiều so với thực tế.

• Song thị (Nhìn đôi)

Tình trạng song thị (nhìn đôi) sẽ xảy ra khi mắt bị đục không đồng nhất (bị đục 1 bên) làm ánh sáng qua mắt bị đục không hội tụ tại đúng hoàng điểm trong khi mắt bên kia nhìn bình thường gây ra nhìn đôi.

Có một điểm phải hết sức lưu ý, bênh từ giai đoạn sớm đến giai đoạn muộn thường kéo dài khá lâu, nếu không chú ý sẽ dễ lầm tưởng với các bệnh thông thường, do đó các triệu chứng thủy tinh thể ở vùng mắt bị đục ban đầu thường bị bỏ qua, đến khi bệnh chuyển biến nặng thì đã muộn.

Nguyên nhân gây đục thủy tinh thể

Đa số các số các trường hợp gặp phải bệnh mắt nguy hiểm này là người lớn tuổi, do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Một số khác đến từ các rối loạn bẩm sinh hoặc do tai nạn, chấn thương và biến chứng của các bệnh lý toàn thân. (7)

Các chuyên gia chia những nguyên nhân tại sao bệnh phát triển thành hai nhóm chính là nguyên nhân nguyên phát và nguyên nhân thứ phát.

1. Nguyên nhân nguyên phát

Các nguyên nhân nguyên phát gây bệnh cườm khô/đá bao gồm yếu tố bẩm sinh và lão hóa do tuổi tác.

• Đục thủy tinh thể bẩm sinh: Rối loạn di truyền, rối loạn chuyển hóa, nhiễm khuẩn, biến chứng của bệnh lý toàn thân. Nếu không phát hiện sớm dấu hiệu của bệnh và có biện pháp can thiệp, thị lực của trẻ có thể bị ảnh hưởng.
• Đục thủy tinh thể ở người già: Theo thống kê, có đến 80% người già trên 65 tuổi bị đục nhân mắt. Do quá trình lão hóa, các liên kết protein trong thủy tinh thể mắt không còn hoạt động tốt, dẫn đến xơ cứng, mờ đục từ đó cản trở tầm nhìn, khó điều tiết, làm suy giảm thị lực thậm chí mù lòa.

2. Nguyên nhân thứ phát

Các nguyên nhân thứ phát khiến tình trạng thuỷ tinh thể của mắt bị đục, bao gồm:

• Thường xuyên tiếp xúc với ánh sáng xanh từ màn hình thiết bị điện tử, tia X, ánh sáng tia chớp, tia hàn
• Tiếp xúc với ánh sáng xanh từ các thiết bị màn hình hơn 3 giờ/ngày
• Mắc các bệnh khác ở mắt như: viêm kết mạc, bệnh giác mạc…. khắc phục không đúng cách, tái đi tái lại nhiều lần
• Cận thị thoái hóa cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh
• Chấn thương mắt hoặc tai biến, di chứng trong phẫu thuật mắt
• Người mắc các bệnh lý mạn tính như: Béo phì, tăng huyết áp, tiểu đường,…
• Liệu pháp Thay thế Hormone (HRT)
• Tiếp xúc nhiều với tia cực tím từ mặt trời
• Các loại thuốc như corticosteroid đã được chứng minh là gây chứng đục thể thủy tinh